De grenslijn en de genspalen
Tussen de Nederlanden, die toen ongeveer de huidige Benelux bestreken, en Pruisen, dat liep vanaf het huidige drielandenpunt Luxemburg-Duitsland-Frankrijk totaan het voormalige drielandenpunt Nederlanden-Hannover-Pruisen nabij Overdinkel boven Enschede, moest een grenslijn getrokken worden. Een speciale grenscommisie met vertegenwoordigers uit beide landen werd hiermee belast. Deze grenslijn was immers geheel nieuw, en vertoonde op een aantal plaatsen maar weinig aanknopingspunten met oude grenslijnen.
Deze website gaat over een deel van die grenslijn.
Over de geschiedenis ervan, maar vooral over de reeks van grenspalen die die grens tot ons drielandenpunt Duitsland-Blegië-Nederland markeren.
Een grenslijn die in de zuidelijkste punt van Luxemburg begint bij grenspaal 1, die gevormd wordt door de Mosel, de Sauer en de Our. Al met al is de hele grenslijn hemelsbreed ongeveer 400 kilometer lang en staan er meer dan 1000 grenspalen.
Een grenslijn, die nog voor een groot gedeelte in gebruik is en ongewijzigd is, hoewel de landen waartussen de grens oorspronkelijk liep, nieuw of veranderd zijn: Luxemburg bestond niet, België bestond niet, Pruisen werd in 1871 onderdeel van Duitsland, terwijl Duitsland na WO I land moest afstaan aan België. Een deel van de grens kreeg daardoor andere landen dan waar ze oorspronkelijk voor was vastgesteld.
Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden bestaat niet meer, Pruisen bestaat niet meer, maar het grootste deel van de grenspalen dus nog wel. Daarmee heeft de grens de landen overleefd.

We beginnen onderaan, bij het drielandenpunt Frankrijk (Apach), Duitsland (Perl) en Luxemburg (Schengen).

DEEL 1
De grens tussen Luxemburg en Duitsland wordt voor het grootste gedeelte gevormd door de rivieren Mosel, Sauer en Our. Aan de oevers van deze rivieren hebben staan relatief weinig grenspalen. Het Proces Verbaal van 1818 vermeldt ze uiteraard allemaal. De originele palen zijn verdwenen, op een enkele na. Inmiddels staan er wel nieuwe grenspalen, maar niet meer op de originele plaatsen. Niet duidelijk is wanneer deze palen geplaatst zijn. Aanleiding was het grensverdrag tussen Duitsland en Luxemburg van 1984. Heel erg oud zijn ze dus zeker niet: ze zijn van natuursteen en bevatten de letters 'D' van Duitsland en de 'L' van Luxemburg. De meeste palen zijn dubbel uitgevoerd, dus aan beide oevers van de rivier één paal. Het drielandenpunt Schengen (L) - Apach (F) - Perl (D) bevindt zich midden in de rivier. Grenspaal 1 bevindt zich ongeveer 8 kilometer ten noorden hiervan.

Bij Vianden verlaat de grens het water. Over een gebied van ongever 10 kilometer loopt de grens hier over land, aan de oostelijke zijde van de Our. Op dit korte stuk bevinden zich de grenspalen 20 t/m 47. Die staan er bijna allemaal nog. Opvallend is, dat de palen 24 t/m 46 beduidend ouder en kleiner zijn dan de eerder omschreven exemplaren. Deze palen bevatten een 'L' en een 'P' (Pruisen).

Boven Vianden volgt de grens weer de Our tot Ouren, bij grenspaal 52. Hier is het drielandenpunt Duitsland-Luxemburg-België.
Hier splitst de grens zich: hier begint de nieuwe grens tussen Duitsland en België en de oude grens loopt in westelijke richting. DEEL 2
Dit is nu de grens tussen Luxemburg en 'Nieuw België': het is een oude grens tussen twee nieuwe landen.
In 1818 bestond Luxemburg niet als zelfstandig land, dat was immers onderdeel van Het verenigd Koninkrijk der Nederlanden. De andere kant van de grens was toen nog Pruisen, het latere Duitsland, dat na de eerste Wereldoorlog grote gebieden aan België moest afstaan. Dit gebied valt daar ook onder. Grenspaal 75 (foto), die gedurdende de periode 1843 - 1918 een drielandenpunt was, werd ineens een 'gewone' grenspaal. Het drielandenpunt schoof op in oostelijke richting naar grenspaal 52. De tussenliggende palen duidden ineens een andere grens aan.
Dat maakt deze grens bijzonder
De grenspalen zijn in 1918 niet vervangen. Minder bijzonder is, dat ze niet of nauwelijks meer onderhouden zijn. Enkele zijn verdwenen en niet vervangen.
De omgeving waar ik deze grenspalen gezocht en gevonden heb, is prachtig. Niet voor niets bevat de streek vele campings, hotels en andere trekpleisters voor wandelaars en toeristen. IMG SRC="nlpr_inleiding_82.jpg" align=left hspace=10 ALT="Grenspaal 82, de 'P' staat voor 'Pruisen'">

DEEL 3
Vanaf grenspaal 75, het voormalige drielandenpunt tussen Luxemburg, België en Duitsland tot aan Kelmis liep tot 1919 de grens tussen België en Pruisen, later Duitsland. Als gevolg van de annexaties door België van Duits gebied na de eerste wereldoorlog verviel deze grens. De oude staatsgrens vormde nu slechts nog gedeeltelijk de taalgrens tussen het Frans en het Duits. De staatsgrens werd nu een binnenlandse grens met de zogeheten Oostkantons, onderdeel van de provincie Luik. Daar zijn echter geen grenspalen meer voor nodig.
Toch staat het merendeel van de oude -functieloze- grenspalen er nog wèl. België is er zuinig op, voor zover België ooit zuinig is op monumenten. Een aantal is nog gerestaureerd.
Maar aan de andere kant is ook een aantal palen de dupe geworden van bouwactiviteiten en de aanleg van wegen: sinds de grens geen grens meer is, krijgt het terrein gemakkelijk een nieuwe bestemming. Deze palen zijn verdwenen of verplaatst naar musea, achtertuinen. En daar zit vaak het dubbelzinnige van België: de ene grenspaal wordt met enig vertoon gerestaureerd en herplaatst, de volgende is spoorloos.

Eef en ik bezochten ooit de palen 75 t/m 83, maar dat was in 2003. Later deed ik ook nog wel eens een paar tochten rond Eupen, maar veel structuur zat daar niet in.
Toen maakten we nog analoge foto's met ouderwetse filmrolletjes en moesten we voor een internetverbinding nog inbellen via een modum. Dat is lang geleden.
In 2015 zijn we opnieuw begonnen bij grenspaal 75 bij het voormalige drielandenpunt. In 2018 kwamen we bij Kelmis, bij grenspaal 192 uit.
De grens tussen Luxemburg en Duitsland deden we ook in verschillende etappes.