Luxemburg - Frankrijk

24E De westgrens van Luxemburg met België is populair. De mooie grote gietijzeren grenspalen kennen we allemaal. Regelmatig komen daar grenspalenspotters. Er zijn buurtbewoners die met het lot van de palen begaan zijn, zij schilderen de palen, de wapens en de cijfers in fraaie kleuren. Er is een faceboekgroep, de palen komen zelfs op televisie. Palen die niet meer op hun oorspronkelijke plaats staan, zijn nu te vinden in musea.
Hoe anders is dat met de grensstenen op de zuidgrens van Luxemburg, de grens met Frankrijk: daarover hoor of lees je zelden wat. Geen foto's, geen forums, geen fanclubs, geen zendtijd. Toegegeven, de meeste zijn niet erg fotogeniek maar ze verdienen best wat aandacht.
Kortom, een 'onontdekte' grens. Daar houden Eef, Marc en ik wel van. En daarom zoeken we juist (als eersten) van deze grens alle grensstenen.
Hoewel de grens maar 75 kilometer lang is, staan er vele grensstenen. Sommige met een hele reeks subnummers.
We begonnen aan dit project in november 2022, we verwachten voor de zomer van 2025 de laatste grenssteen 241 aan de Mosel bij Schengen te bereiken.

Nummering
Er zijn twee reeksen. De reeks LF die loopt van Rodange tot Differdange en de veel langere reeks FL die loopt van Differdange tot Schengen.
LF 1-48, deze kregen de nummers vanaf 1871 na de Frans-Pruisische oorlog. Op enkele grensstenen konden we vaag een geschilderd nummer herkennen, maar de meeste bevatten deze informatie niet. De topografische kaarten vermelden alleen de hoofdnummers.
Deze eerste en de tweede reeks zijn onderdeel van de grens als gevolg van het verdrag van Kortrijk (1820) wat de grens regelde tussen Frankrijk en de Nederlanden. De stenen lijken echter niet origineel en zijn ook niet allemaal in dezelfde tijd geplaatst. Dat zie je aan de verschillende vormen en verschillende materiaalkeuze.
FL 1 - 241
Vanaf 1871 stonden er Duits-Luxemburgse grensstenen met een keizerlijk symbool langs de grens in het gebied van FL 1 bij Differdange tot Schengen. Na de verloren oorlog van 1871 werd een deel van Frankrijk overgedragen aan Duitsland. Tussen 1871 en 1918 moeten deze stenen geplaatst zijn en voorzien zijn van een uitgehouwen 'L' en een 'D'. Vanaf 1918 na de Eerste Wereldoorlog werd de nummering FL ingevoerd en werd de 'D' vervangen door een F.
De FL-stenen zijn wel allemaal genummerd. De hoofdnummers zijn voorzien van een uitgehouwen normaal nummer, de subnummers zijn alleen voorzien van een uitgehouwen Romeins cijfer.
In sommige gemeenten zijn de stenen zijn geel geverfd. Dat vergemakkelijkt het zoeken ernaar.
Op de topografische Luxemburgse kaarten staan de grensstenen ingetekend. De hoofdpalen met vermelding van LF of FL en nummer, de subpalen zonder nummer, alleen een ingetekend vierkantje. We merken dat de topografische kaarten verouderd zijn wat betreft de aanwezigheid van de grensstenen. Nogal wat van de op de kaart ingetekende palen zijn verdwenen.
Wat de nummering op de kaart betreft: in het veld treffen wij echter in de LF reeks zelden een (leesbaar) nummer aan. Toch zijn de stenen ooit wel voorzien van een nummer en van een 'F' aan de Franse zijde en een 'L' aan Luxemburgse zijde. Dat moet echter lang geleden zijn. Een paar nieuwere ijzeren palen (zoals bijvoorbeeld LF 2c) zijn wel voorzien van nummer.
Palen of stenen die niet voorzien zijn van een nummer, voorzien wij zelf van een nummer voor de foto. Daarvoor gebruiken we wit schoolbordkrijt of een uitwisbare zwarte krijtstift.

Hoe gaan we te werk voor en tijdens het zoeken?
Op de kaarten van de Luxemburgse topografische dienst (link) staan de grensstenen ingetekend. Op basis hiervan bepalen we de coördinaten. Omdat de stenen maar klein en vaak ook onopvallend zijn, moeten we ze nogal eens met behulp van de coördinaten zoeken. Een goede GPS heeft in de praktijk een nauwkeurigheid van 2 tot 3 meter dus de kans dat we een steen vinden, is vrij groot. Tenzij die verdwenen is of bedekt met een laag aarde of bedolven onder blokken steen. Als we de grenspaal uiteindelijk niet vinden, plaatsen we op de vermoedelijke originele standplaats een jalonstok, krijten op een losse steen of op een leitje het nummer en maken dan een foto.

Zelf zoeken?
De grensstenen die we gevonden hebben, staan inmiddels op OsmAnd (OpenStreetMap for Android). Zo kun je met je telefoon vrij nauwkeurig de plaats van iedere grenssteen bepalen.
Het einde van de winter en het vroege voorjaar zijn de beste tijd om de grensstenen te zoeken. Ze zijn dan niet overgroeid en het terrein is dan het best begaanbaar.

Datum foto's
LF 1:
LF 1A - LF 22: 01.12.2022
LF 23 - LF 28J: 02.12.2022
LF 28K - LF 45: 10.03.2023
LF 46-48 en FL 1 - FL 9: 11.03.2023
FL 9-I - FL 28-II: 06.04.2023
FL 37 - FL 52: 07.04.2023
FL 53 - FL 70: 11.05.2023
FL 70-I - FL79.II: 12.05.2023
FL 79.III - FL 92.II: 24.11.2023
FL 93 - FL106.II: 25.11.2023
FL 106-III - 125-I: 02.03.2024
FL 126 - FL 142: 29.03.2024
FL 143 - FL 156: 30.03.2024

24E